?????Osmanlı padişahlarından Fatih Melik Mehmet’in Trabzon’u fethederken yağız ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 yıl ilk Pers prensi iki cömert arasındaki savaşa katılan paralı askerlerin yürüdüğü ancak yıllardır araştırmalara rağmen tayin edilemeyen rota, TÜBİTAK’ın de desteğiyle uzman akademisyenlerce saptanmaya çalışılıyor.

Karadeniz Maharet Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Ulum Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Akademisyen Doç. Dr. İsmail Köse’nin yürütücülüğündeki “MÖ 401-400 yılında Onbinler’in ve 1461 yılında Fatih Hükümdar Mehmet’in Karadeniz’e varış güzergahlarının tayin edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi” projesi, DENIZ destekli COST Aksiyonu Malumat ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Aplikasyon ve Araştırı Merkezi’nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK’a sunuldu.

TÜBİTAK’ın desteğiyle hayata geçirilen projeyle ?g?????ünümüzden 2400 yıl önce Pers prensi Kyros’un iktidarı ele buyurmak üzere ağabeyi 2. Artakserkes ile yaptığı Kunaksa Savaşı’nda yardıma çağırdığı 10 bin paralı askerin kullandığı güzergah ile 1461 yılında Trabzon’u fetheden Fatih Hükümdar Mehmet’in karaca ordusunu yürüttüğü güzergahı tayin etmek talip fen insanlarınca çalışma başlatıldı.

Bu kapsamda Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt’taki çarpışma ile fetih rotaları, KTÜ’den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, eskiçağ tarihçisi Hekim Akademisyen Osman Irade, Osmanlı tarihçisi Doktor Akademisyen Miraç Kele, Trabzon Üniversitesi’nden coğrafyacı Prof. Dr. Zor Deniz Kazı, Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden Doç. Dr. Yasin Topaloğlu, Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Dayanabilen Aksoy ile Bayburt Üniversitesi’nden Araştırma Görevlisi Hüseyin İlhan’ın yer aldığı grup, düzlük çalışmalarının bir numara devir bir numara etabını tamamladı.

Çalışmaların, yaklaşık 2 yılda tamamlanması planlanıyor.

“Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı”

Proje yürütücülerinden Doç. Dr. İsmail Köse, AA muhabirine, projenin amacının, Onbinlerin geçiş yolu ve Fatih Hükümdar Mehmet’in Trabzon fethi esnasında kullandığı rotanın, Bayburt-Aydıntepe’den Trabzon’a büyüklüğünde belirlenmesi, haritalandırılması ve harita üstünde modellendirilmesi olduğunu söyledi.

İlk olarak projeyi fethetmek üzere kadro kurduklarını dile getiren Köse, “Haritacılardan, coğrafyacılardan, eskiçağ tarihçilerinden, Osmanlı ve cumhuriyet altını tarihçilerinden kadro oluşturduk. Serbest tıpkısı gökçe yazın var. Taradık ve projemizi yazdık.” ifadesini kullandı.

Köse, projenin ikinci aşamasının birlikte vadileri ve arazileri denemek olduğuna dikkati çekerek, olasılı bütün yolları incelediklerini belirtti.

Yollar üzerindeki şehitlikleri, taş tümsekli köprüleri, sakat hanları, kaleleri ve dikiz kulelerini üstelik GPS koordinatları ile kaydettiklerini aktaran Köse, bire bir ahir aşamada bu koordinatların harita üstüne işlenerek modelleneceğini rapor etti.

Köse, elan bilcümle yolları inceleyemediklerini aktararak, “Bilgiler ve olgular şekillenmeye başladı. Kayran araştırmalarımız 2023 Mayıs ayına büyüklüğünde sürecek. Haritalandırma, modellendirme ve yayına para aktarımı akıbet 6 ayı kapsayacak.” dedi.

“Onbinlerin ya bile Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz”

Güzergah süresince tespit ettikleri taş mefruş yolların, hanların, köprülerin, kalelerin ve değişik envanterin bulunmayan olmaya başladığını nâkil Doç. Dr. Köse, “Biz bunu kayıda aktarıyoruz, tescilliyoruz. Nerede olduğunu koordinatlarıyla tespit ediyoruz. Balçık taşı yoksa de modellendirildiğinde harita üstüne gidip mil taşının yerini bulabilirsiniz.” değerlendirmesinde bulundu.

Köse, bahis konusu çalışmanın turistik destinasyonlar oluşturacağını belirterek, şöyle bitmeme etti:

“Trabzon limanı çağ süresince İran’a, Mutedil Asya’evet, Türkistan’a ve Çin’e revan ticaretin ve o bölgelerden ticaretin temel ulaşım noktalarından birisi. O güzergahın tıpkısı kısmında kullanılmamış tıpkı rota ve seyahat alanı oluşmuş olacak. Onbinlerin evet da Fatih’in izinde yürüyebilirsiniz. Yürürken taş köprüleri, yıkılmış olsa dahi hanları, taş mefruş yolları, dikili taşları görebilirsiniz. Bu büyük tıpkısı turistik derece kazandırır.”

bahis konusu çalışmanın rustik kesimdeki vatandaşa dahi yardım sağlayacağına dikkati calip Köse, “Bizim projemiz temas fiziksel müdahaleyi kapsamıyor. Tamamen belirleme ve haritalandırma üzerinde gidiyor.” diye niteleyerek konuştu.

“Bu zamana kadar işlenmiş bildirme detaylı say olacak”

Doktor Öğretim Üyesi Osman Buyruk da projeyle Onbinlerin ve Fatih’in defa güzergahını araştırırken tıpkısı zamanda tarihi kere güzergahlarını birlikte belirginleştirmeye ve tanıtmaya çalıştıklarını rapor etti.

Yaklaşık 6-7 önemli el güzergahı olduğunu kaydeden Buyuru, “Tabii bunlar haricinde daha kıtipiyoz almaşık sefer güzergahları da var. Bunları harita üzerinde çizdikten sonradan incelemeye karar verdik. Genişlik doğudan başladık. Çalışmalarımızı Bayburt’tan itibaren Maçka’ya akilane bitmeme ettirdik.” dedi.

Irade, söz konusu alanda yapılan faaliyetleri bile anlatarak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Kez güzergahlarını belirlerken seçkin makule envanteri de anahtar altına alıyoruz. Bu projenin böylelikle tıpkısı modellendirme ile sayısal aynı harita hazırlandığı zaman şu dakika etkili durumda olan sitemize yüklenecek. İnsanlar bu siteye girip yapılmış haritayı açtığı ant Onbinlerin dönüş yolu ve Fatih Odalık Mehmet’in sonuç verilere göre kullanmış olduğu kat güzergahını düzlük araştırmalarıyla tescillendirilmiş adına görecekler. Elbette kim tek zaman yüzdelik yüz tanımlamada bulunamayız amma bizim çalışmamız bu konuda bu zamana büyüklüğünde mamul sunma ayrıntılı mesai olacak.”

Düz araştırması sırasında bir nice yabancı turistle üstelik karşılaştıklarını nâkil Buyruk, “Bu tarihi yolları ve yollar üzerindeki kültürel yapıları incelemeye mevrut ecnebi turistlerle karşılaştık. Dolayısıyla hakeza ayrımsız kez güzergahının turizm açısından de çok dikkat çekeceğini düşünüyorum.” diye niteleyerek konuştu.

“Projenin yetişek konusundaki çıktısı de kebir”

Prof. Dr. Müşkül Akbaş birlikte projenin devir ağırlıklı görülse dahi arazide geçtiği amacıyla büyük ayaklarından birisini coğrafyanın oluşturduğunu belirtti.

Projenin kırsal kalkınma ve turizm anlamındaki çıktılarının büyük olduğuna dikkati çekici Akbaş, şunları kaydetti:

“Bu yollar harita üstünde modellendiğinde, hanları, şehitlikleri ve diğer unsurları harita nüsha üzerinde ortaya çıktığında tığ aslında şunu bile yapabiliyor olacağız. Güzergahlar anlaşılan. Bu güzergahlar üzerindeki tarihi ve kültürel unsurların, natürel unsurların, nebat örtüsünün kıyıdan itibaren yüksekliğe akıllıca değişkenliğini, basamaklarda farklılaştığını de görebiliyoruz. Bütün unsurları ortaya koyduğunuzda coğrafya ve güneş öğretimi açısından dahi haddinden fazla uygun tıpkısı öğrenme ortamı oluşacak.”

Prof. Dr. Akbaş, bu kapsamda projenin eğitim bilimi konusundaki çıktısının dahi heybetli olduğunu sözlerine ekledi.